Eucharistieviering/woorddienst
De dag van het koningsschieten wordt op locatie rustig opgestart met een eucharistieviering/woorddienst in de gildetent, voorgegaan door de proost/diaken van het gilde. Een boterhammenmaaltijd zorgt vervolgens voor de innerlijke aansterking van de mens.
Onthaal
De uittredende koning wordt ten huize of in de gildekamer feestelijk opgehaald door alle gildebroeders en gildezusters. De koning wandelt over het vaandel van het gilde en bied het gezelschap een versnapering aan.
Onderweg naar…
In het gezelschap van de uittredende koning gaan we op weg naar de Hovingen van de Oude Pastorij. Daar moeten we zijn, daar is het te doen! Belangstellende kijklustige Essenaren, passerende buitenlanders of zij die we graag zagen, nemen even deel aan het gebeuren met het nippen van een ‘natje’. Ook een snelle passage doorheen het gemeentehuis behoort tot de goede gewoonten.
Ereschoten
De koningsvogel wordt op de staande wip gezet. Nog snel even de eerste les van het handboogschieten in gedachte doornemen en de genodigden (hoogwaardigheidsbekleders, ereleden en afgevaardigden van andere handbooggilden) schieten een ereschot. Als waardering en beloning ontvangen zij van de schuttersmaagd een lekker wijntje en mogen zij vervolgens op hun beurt een duit in de beurs werpen.
Einde van het Koningschap
Het einde van 3 jaar koningschap. De uittredende koning wordt ontdaan van zijn koningsstaf, koningsbreuk en koningssluier. Te samen met de koningsbeurs wordt dit alles onderaan de staande wip opgehangen.
Het Koningsschieten
De uittredende koning schiet als eerste het koningsschieten officieel in gang, toont aan de gildebroeders hoe het moet en geeft hen de laatste tips en trucs. De gildebroeders worden flink aangemoedigd door de gildezusters. Er wordt geschoten tot de koningsvogel is neergehaald.
Ontknoping / ontlading
Na een aantal minuten, na een aantal uren, of bij het invallen van de duisternis is het koningsschot daar, de koningsvogel is geraakt en tuimelt van zijn stek naar beneden. Met als gevolg een niet te beschrijven blijdschap, vreugde, broederlijkheid en hier en daar ontroering. Dit zijn de kenmerken van het gildeleven.
Kroning
De gildebroeder die de koningsvogel naar beneden schiet wordt aan de staande wip tot koning gekroond. De inauguratie van de koning is een bijzondere gebeurtenis. De hoofdman overhandigt de nieuwe koning de koningssluier, de koningsbreuk, de koningsstaf en de koningsbeurs. De schuttersmaagd zal hem de koningskroon opzetten en zij ontvangt van de koning een gift en koeken. De vaandelgroet wordt gebracht, de tamboer speelt op de gildetrom. Vervolgens wandelt de koning over het gildevaandel. De echtgenote of de partner van de koning wordt koningin (indien van toepassing). De dansgroep geeft het beste bij het uitvoeren van de ‘Rozenwals’ rondom de nieuwe koning/koningspaar. De aanwezige gildeleden feliciteren de nieuwe koning. De koning biedt het ganse gezelschap het koningsbier aan.
Viering
In de gildekamer biedt het gilde de nieuwe koning/koningspaar, alle gildebroeders en gildezusters een koningsmaal aan.