Landjuweel – 4^de Kempisch Congres in 1931 te Essen

Het 4^de Kempische Oudheid- en Geschiedkundig Congres in 1931 te Essen bewees de noodzaak van de terugblik op het verleden.

---

Algemeen

Onder toezicht van het bestuur, met kanunnik Jozef Jansen o.p. als voorzitter en Jozef Ernalsteen als secretaris van de Kempische Congressen, werd er voor de organisatie van een Kempisch Congres beroep gedaan op een comité gevormd door lokale personen die belangstelling toonden voor het verleden.

Voor de Oudheidkundige Kring Esschen, opgericht op 9 september 1929 en de jongste van de Kempense Oudheidkundige Kringen, was het een eer dit congres te mogen inrichten. De organisatie en de leiding waren het werk van  voorzitter E. H. Van Geen, ondervoorzitter H. Van den Wildenbergh, secretarissen August Havermans en Gerard Meeusen, en een schare overmoedige medewerkers.

Het onderwerp of thema van dit congres was ‘Het corporatief leven der gilden in de Antwerpse Kempen’. De mensen leefden in een tijd ‘dat alle volksgroepen steun bij elkaar zochten, teneinde met zo groot mogelijk succes het hoofd te kunnen bieden aan de economische crisis. In deze omstandigheden zal het verleden daarom menige les kunnen geven.‘

Gedurende de maanden augustus en september was er een bestendige tentoonstelling in de lokalen van Don Bosco vakschool. Een tentoonstelling met standing over het Gildeleven in de Antwerpse Kempen. De voorwerpen werden door kanunnik Jozef Jansen samengebracht en ontleend aan adellijke families, abdijen en schuttersgilden. Verder waren er studievergaderingen voor 150 congressisten, recepties in aanwezigheid van minister, gouverneur e. a. autoriteiten, en volkse feesten om het Landjuweel.

Het plaatselijk comité verzorgde de uitgave van het groene boekje “Esschen en de Noordelijke Heidestreek”. Het diende tevens als toeristische en historische gids voor Essen, ten gerieve van de congressisten. In dat historisch gedeelte gaf Gerard Meeusen de historische situatie, de bibliografie en het chronologisch overzicht van de historische gebeurtenissen van Essen. Vijf bladzijden sober en beknopt, tussen begindatum 1146 en einddatum 1931:

• 15/3/1146: De plaatsnaam Esschen vermeld in bulle van paus Eugenius III
• 18/8 tot 13/9/1931: 4^de Geschied- en Oudheidkundig Congres der Kempen.

Niettegenstaande de goede organisatie, uitwerking en resultaten, eindigde het congres met een financieel failliet:

• enerzijds omwille van crisis en slechte weersomstandigheden
• anderzijds omwille van officiële grootdoenerij.

Voor Gerard Meeusen werd dit glorieus evenement de ergste ontgoocheling van zijn leven. De stille archiefwroeter en volkse animator van het gildeleven kon niet op tegen de rampspoedige weerslag van bovengenoemd deficit, dat toch dank zij de handige industrieel Emiel Dierckxsens (°1893-†1965) werd opgelost.

Toelichting voorzitter, ondervoorzitter, secretarissen Essen:

• E. H. Dr. Hubert van Geen (°1889-†1973): oud-missionaris en meewerkend priester te Wildert. Tijdens beide wereldoorlogen actief in het verzet. Eerste voorzitter van de Heemkundige Kring Essen.
• Henri Van den Wildenbergh  (°….-†….): kunstschilder te Antwerpen. Hij werd in 1914 als bestuurder en lesgever schilderkunst en kunstgeschiedenis één van de voortrekkers in de Vakteekenschool in de Melkerijstraat (1915). In 1919 werd dit de Vakschool en werd later in de Stationsstraat naast het Gildenhuis gevestigd. Het groeide uit tot het Technisch Instituut Don Bosco. De kruisweg in de Sint-Antoniuskerk in Essen is door hem geschilderd (1923).
• Gerard Meeusen  (°1900-†1965): gemeentearchivaris, schrijver, lid van de Provinciale Commissie voor Geschiedenis en Volkskunde, stichter ven de Oudheidkundige Kring Esschen (1929). Hij trad in 1927 toe tot de Koninklijke Sint-Sebastiaansgilde van Essen en was er hoofdman in de periode 1946-1954 en voortrekker bij het oprichten van de Hoge Gilderaad der Kempen. Hij was bovendien de grondlegger van het Gerard Meeusen Museum in het Gemeentehuis van Essen. Publiceerde in 1963 het boek “Het Sint-Sebastiaansgilde van Essen”.
• August Havermans  (°….-†….): landmeter en wetenschappelijk bodemkundige.

Bronnen:

• Boek ‘Het leven en werk van Gerard Meeusen’, Koninklijke Heemkundige Kring Essen, mei 2000

---

Erelidmaatschap

In de onderstaande afbeelding wordt het erelidmaatschap aangeboden aan … (vermoedelijk aan het bestuur van de Oudheidkundige Kring Esschen).

---

Publicaties aangaande het Congres

1931-0814 DAGBLAD VAN NOORDBRABANT: De wapenschouw der Kempische Gilden te Esschen.

Dit artikel bevat de geschiedenis van de schuttersgilden, de Sint-Sebastiaansgilde Essen,  het congres, wat wil de Oudheidkundige Kring van Esschen, de ‘Invitatie ende Regulatie’ van het Landjuweel.

Het originele artikel bevat 5 kolommen tekst. Om de leesbaarheid te bevorderen is dit artikel versneden in 4 stukken en verdeeld over 2 pagina’s. Je dient de inhoud kolom per kolom te lezen; eerst kolom 1 van pagina 1, aansluitend kolom 1 van pagina 2,  kolom 2 van pagina 1, aansluitend kolom 2 van pagina 2, …

---

---

1931-0901 DAGBLAD VAN NOORDBRABANT: Het Vierde Kempisch Congres te Esschen.

Dit artikel bevat een samenvatting van het laatste weekend in augustus 1931, nl. het Congres en de dag van het Landjuweel. Het werd toegelicht in de ‘Rede van den burgemeester Blom van Bergen op Zoom’.

Onderwerpen behorende tot het Congres: het doel van het congres, de officiële ontvangst, ministeriële belangstelling.

Onderwerpen behorende tot het landjuweel: de Herleving van het Gildewezen werd in kaart gebracht: herstel der oppergilden, oude gilden, het gildewezen, gildenoptocht en landjuweel.

---

Tentoonstelling

1931-0904 DE STAD Antwerpen – Een weekblad voor Vlaanderen: Rond de Tentoonstelling van het ‘Gildewezen in de Antwerpsche Kempen’ te Esschen gehouden.

---